Khả năng sinh sản nhanh, tự tái tạo bộ phận bị mất, tiêu thụ gần như mọi thức ăn và kháng thuốc diệt côn trùng giúp gián phát triển mạnh ở mọi lục địa trừ Nam Cực.
Gián Đức là một trong số những loài gián phổ biến nhất thế giới. Ảnh: iStock
Gián là loài côn trùng sống dai, phát triển cực kỳ thành công trên mọi châu lục trừ Nam Cực. Có 4.600 loài gián trên khắp thế giới với hành vi và tập tính xã hội phức tạp, theo Popular Science.
Gián Đức, loài gián phân tán rộng rãi nhất trên toàn cầu, là vật gây hại trong nhà với sức sống bền bỉ. “Về cơ bản chúng là loài phù hợp để đi xâm chiếm”, Warren Booth, nhà côn trùng học đô thị, nhận xét. Loài gián này sở hữu danh sách dài siêu năng lực. Nếu một cặp gián bò vào ngôi nhà mới, chúng có thể lan rộng cực nhanh. Một con gián Đức cái có thể đẻ 40 quả trứng mỗi lần và khoảng 200 – 250 quả trong suốt vòng đời.
Họ hàng gần gũi nhất của chúng là gián Mỹ có thể tiến xa hơn. Nếu một con gián Mỹ cái muốn bắt đầu gia đình mới, nó có thể làm vậy mà không cần chờ bất kỳ con gián đực nào xuất hiện. Nó có thể trinh sản, có nghĩa gián non có thể phát triển từ quả trứng chưa thụ tinh.
Theo Booth, các loài gián gây hại thậm chí có thể tái tạo lại chi bị đứt. “Chúng làm vậy với mô bên trong. Chúng có thể mất toàn bộ khí quản, sau đó tái tạo lại”, Booth nói. Cuối cùng, gián có thể ăn gần như bất cứ thứ gì và sống sót chỉ dựa vào chất thải.
Đối mặt với loài côn trùng gây hại có khả năng tái tạo và sinh sản nhanh như vậy, con người phải sử dụng vũ khí hóa chất. Phát minh thuốc diệt côn trùng DDT vào thập niên 1940 kích hoạt một “cuộc chạy đua vũ trang” giữa hóa chất ngày càng nguy hiểm hơn và hệ gene dễ thích nghi của gián.
Việc sử dụng thuốc diệt côn trùng bừa bãi trong nhiều thập kỷ sau đó dẫn tới tiêu diệt những quần thể có ích như ong mật, tích tụ chất độc bên trong động vật hoang dã với nhiều tác động tới sức khỏe, làm mỏng vỏ trứng của các loài chim, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư ở người tiếp xúc với hóa chất. Trong vòng vài năm, những con gián có khả năng kháng DDT bắt đầu xuất hiện. Quần thể gián hiện đại kháng mọi loại thuốc diệt côn trùng ra đời giữa thập niên 1940 và 1990. Booth giải thích chúng có thể sản sinh enzyme giải độc, phân hủy nhanh chóng hóa chất gây hại.
Một phần vấn đề nằm ở quy mô khổng lồ của cộng đồng gián. Trong khi ong dựa vào một con ong chúa để sinh sản, gián có thể tăng số lượng thông qua hàng nghìn thành viên sinh sản đồng thời. Điều này cung cấp nhiều cơ hội hơn để xuất hiện đột biến gene kháng thuốc.
Dù nổi tiếng là loài gây hại, gián cũng là một nguồn thức ăn quan trọng trong nông nghiệp và thủy canh, được sử dụng để quản lý chất thải ở một số nước châu Á, thậm chí là nguyên liệu sản xuất mỹ phẩm. Nhiều loài sống trong rừng mưa, chiếm tới 25% sinh khối ở tán cây rừng. Theo Booth, nếu không có gián, rừng mưa sẽ sụp đổ bởi chúng là loài phân hủy cơ bản.
An Khang (Theo Popular Science)